بررسی پیوندهای برون متنی آثار قطعی سلطان محمد

ریشه مفهوم بینامتنیت و ارجاع های برون متنی در آثار ادبی و بلاغی قدیم قابل ردیابی است. اما زایش آن به صورت زمینه ای مستقل در بررسی متن های ادبی و سپس هنری پدیده ای به نسبت نوظهور در مطالعه زبان و هنر نیمه دوم قرن بیستم است. پرداختن به محتوا در کنار صورت و اهمیت دادن به عناصری که خارج از اثر به فرایند معناسازی کمک می کنند توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده و به نظریه پردازی های متعددی انجامیده است. که دیدگاه های دو تن از این پژوهش گران یعنی باختین و کریستوا مبنای بسیاری از پژوهش ها قرار گرفته است. آن چه از دیدگاه های باختین و کریستوا برمی آید تاکیدی است که آن ها بر حیات فرهنگی، اجتماعی و ایدئولوژیک آفریننده و مخاطب متن و نیز بستر تاریخی خود متن دارند که همگی بر دریافت معنا تاثیرگذارند و در پی آن معنای متن را از حالت بسته خارج و در شبکه ای از روابط و معانی گسترده قرار می دهند. بر این مبنا نگاره های مرقوم سلطان محمد تبریزی مورد بررسی واقع شده است تا در خلال این بررسی نشان داده شود که متن ها هرگز خنثا نیستند بلکه منعکس کننده ارزش ها و اوضاع دائما متغیر اجتماعی اند. بدین منظور، در فصل چهارم نگاره های او بررسی می شود. سرانجام آن چه از انواع ارجاع های برون متنی به دست آمد در فصل نهایی در پنج طبقه دسته بندی شد که شامل ارجاع به ویژگی های عام نگارگری ایرانی؛ ارجاع به ویژگی مکتبها و نگارگران هم عصر سلطان محمد؛ ارجاع به شعر یا داستان مربوط به نگاره؛ ارجاع به اوضاع سیاسی، اجتماعی زمانه و نیز خلاقیت فردی سلطان محمد می باشد. شایان ذکر است که در این میان بیش ترین سهم ارجاع، متعلق به شعر یا داستان مربوط به نگاره است.